Wbrew niektórym argumentom, umiejętność posługiwania się pismem jest niezwykle istotna. Szczególnie dla dziecka, które dopiero rozwija swoje ciało i umysł. Warto wspierać je w tym rozwoju wykorzystując odpowiednie zabawy – dzięki temu umiejętności będzie nabywać szybciej i w łatwiejszy sposób. Jak prawidłowo przebiega rozwój tych konkretnych umiejętności? Jakie zabawy wspierają proces nauki tego typu czynności? Jaka jest rola rodzica, a jaka przedszkola pod tym względem?
Jak przebiega proces grafomotoryki?
Rozwój grafomotoryki u dziecka jest wieloetapowy i trwa kilka lat. Grafomotoryka rozpoczyna się w momencie pierwszego uchwycenia w rękę kredki, pisaka czy długopisu i pierwszej próby narysowania czegoś na jakiejś powierzchni. Zdarza się, że powierzchnią jest ściana czy front meblowy. Pamiętać należy, że to poświęcenie dla rozwoju milusińskich. Rozwój nowego człowieka to proces, nie składa się ze stałych punktów.
Nauka rysowania
W pewnym momencie u dziecka pojawia się potrzeba rysowania – zazwyczaj w czasie obserwacji osoby dorosłej lub starszego rodzeństwa próbuje naśladować. Zazwyczaj ta potrzeba pojawia się około drugiego roku życia i objawia się rysowaniem kropek, kresek, kulistych obrazów – dziecko tworzy bez wzorca, często nie rozpoznając kolorów, używając tego narzędzia, które jest najłatwiej dostępne i które pisze w wyraźny sposób. Około trzeciego roku życia dziecko uczy się krzyżować kreski z rozmysłem, rysuje szeregi kół. Linie nabierają regularności, są zarówno poziome, jak i pionowe. Podejmowane są pierwsze próby rysowania z rozmysłem.
Grafomotoryka u starszych dzieci
Dopiero w okolicach czwartego roku życia dziecko uczy się rysować kwadraty, prostokąty oraz próbuje odwzorować coś na rysunkach. Rysunki osób często przypominają głowonogi, jednak coraz bardziej przypominają już celowe działanie mimo, iż efekt jest daleki od zamierzonego. Używa wielu kolorów i jego rysunki są bardzo barwne. Pojawia się też pierwsza fascynacja cyframi i literami, które próbuje odwzorowywać samodzielnie (często w odbiciu lustrzanym), często też prosi o rysowanie liter opiekunów. W wieku przedszkolnym, około lat sześciu rysunki dziecka są już w dużej mierze odwzorowaniem rzeczywistości. Oczywiście nie są idealne pod tym względem, ale zgodne z tematem, kolorystycznie spójne, mają odwzorowane cechy szczególne i inne elementy. Dużo lepiej radzi sobie z prowadzeniem przyboru do pisania i koordynacją ręki.
Ćwiczenia grafomotoryczne
Grafomotoryka jest kształtowana właśnie poprzez ciągłe ćwiczenia, jakim poddawane są ręce dziecka – w procesie tym uczy się ono prawidłowo trzymać ołówek, kredkę czy długopis oraz koordynować ruchy swojej ręki. Nauka pisania i rysowania jest procesem, ciągiem elementów, które prowadzą do odpowiedniego rozwoju dziecka. Zdarza się jednak, że i w tym procesie występują pewnego rodzaju zaburzenia, dziecko potrzebuje dodatkowych bodźców rozwojowych. Warto zatem w formie zabawy przeprowadzać gry, które będą wsparciem dla procesu.
Zabawy rozwojowe dla dzieci w różnym wieku
W różnym wieku dzieci przejawiają zainteresowanie różnymi formami zabaw. Warto poświęcić czas, aby zabawy były rozwojowe i przynosiły pozytywny efekt grafomotoryczny. Warto zaznaczyć, że wbrew pozorom to nie tylko zabawy w pisanie szlaczków są pod tym względem istotne. Inne zabawy zainteresują dwulatka, a inne sześciolatka. Gdy dwulatek wyrośnie z wkładania wszystkiego do ust, warto dać mu do zabawy masy o różnych teksturach. Idealnie sprawdzają się tutaj masa solna, plastelina, ciastolina czy nawet slime.
Jak zachęcić dziecko do manualnych aktywności?
Można zaproponować dziecku zabawę w rozrywanie i zgniatanie gazet – szczególnie sprawdzą się tutaj papiery o różnych gramaturach, od cienkiej bibuły, aż do gazet wykonanych z papieru kredowego. Grafomotoryka u malucha w tym wieku rozwija się również w czasie zabaw w piaskownicy czy z piaskiem kinetycznym, można bawić się w rozdzielanie ziaren grochu od kukurydzy – dziecko rozwija wtedy bardzo ważny chwyt pęsetowy.
Rozwój sprawności grafomotorycznych
Starsze dziecko od około 3-4 lat będzie w stanie bawić się w nawlekanie makaronu na sznurek, nawlekanie koralików o większych dziurkach. Wszystkie te zabawy wpływają pozytywnie na późniejszy rozwój kontroli nad ręką. Trzylatki wykazują już zainteresowanie kolorowaniem kolorowanek i z mniejszymi lub większymi sukcesami trzymają się linii – odeszły już etapu kolorowania wszystkiego jedną kredką i dają się ponieść wyobraźni – fioletowe drzewo to coś zupełnie normalnego. Sprawdź też: skoki rozwojowe.
Nauka pisania
Pięciolatki wykazują zainteresowanie pierwszym samodzielnym pisaniem. Warto w ramach zabawy pokazać dziecku zeszyt z wąskimi liniami i pozwolić mu pisać pierwsze twory literopodobne. Oczywiście nie będzie się on w pierwszym etapie trzymał linii, ale oprawi to jego koordynację ruchową. Idealną zabawą jest przewlekanie wszelkiego rodzaju sznurków, rysunki typu połącz kropki, szlaczki, odwzorowywanie kształtów i figur z rysunków. Sześciolatek potrzebuje jeszcze ambitniejszych wyzwań. Zazwyczaj przyjemność sprawia mu pisanie liter i cyfr w zeszytach lub w specjalnych ćwiczeniach, lub kartach pracy. Szczególnie lubi pisać swoje imię. Warto to wykorzystać. Wszystkie zabawy mogą być przeprowadzane w domu – często jednak dziecko rozwija się w systemie przedszkolnym. Jaka jest wtedy rola rodzica w rozwoju?
Co możemy zrobić w domu, a co zrobi przedszkolanka?
Zazwyczaj dzieci, które nie uczęszczają do przedszkola, aktywnie uczestniczą w rutynie domowej – pomagają w kuchni, w sprzątaniu, dużo czasu spędzają na zewnątrz. Rodzice muszą im organizować twórcze zajęcia. Jeśli dziecko uczęszcza do przedszkola, placówka w większości zapewnia mu możliwości rozwoju. Grafomotoryka jest ćwiczona w czasie zajęć, a w razie problemów z jej rozwojem sytuacja sygnalizowana jest rodzicom – wtedy zarówno oni, jak i opieka przedszkolna dokładają większych starań dla rozwoju dziecka. Samo wysłanie dziecka do przedszkola nie sprawia, że rodzice nie muszą uczestniczyć w rozwoju grafomotoryki – to zadanie ciągłe.
Najczęściej zadawane pytania
Czym jest grafomotoryka?
Grafomotoryka to proces nauki i doskonalenia umiejętności pisania, w którym dzieci uczą się poprawnej kontroli nad ruchami ręki, nadgarstka i palców.
W jakim wieku dziecko powinno zacząć ćwiczyć grafomotorykę?
Dzieci zaczynają rozwijać swoje umiejętności grafomotoryczne już od najmłodszych lat, ale nauka pisania rozpoczyna się zazwyczaj w wieku około 3–4 lat.
Jakie są korzyści ćwiczeń grafomotorycznych dla dziecka?
Ćwiczenia grafomotoryczne pomagają w rozwoju motoryki małej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, a także kształtują precyzję i estetykę pisania. Wpływają również na rozwój mowy, koncentrację uwagi, a także na samodzielność i pewność siebie dziecka.
Sprawdź także:
- Motoryka mała – czym jest i jaką pełni funkcję? Zaburzenia i ćwiczenia rozwijające
- Wyposażenie do przedszkola – na jakie pomoce dydaktyczne i zabawki postawić?
- Zabawy stymulujące prawidłowy rozwój małego dziecka
- Jak doskonalić motorykę małego dziecka i rozwijać jego sprawność motoryczną
- Gry dla 3-latka – najlepsze gry planszowe i gry edukacyjne dla trzylatków
- Kroki milowe w rozwoju dziecka: jak wspierać prawidłowy rozwój od pierwszych miesięcy życia
- Psychologiczne etapy rozwoju dziecka
